Trong những năm gần đây, các nhà khoa học đã bắt đầu nhìn nhận lại vai trò của hệ vi sinh vật trong cơ thể người. Điều này có thể mở ra một mô hình y học hoàn toàn mới, nơi thay vì chỉ tiêu diệt vi khuẩn, chúng ta sẽ học cách nuôi dưỡng những vi sinh vật có lợi để phòng và chữa bệnh hiệu quả hơn.
- Bí ẩn thân cây 500 tuổi trôi thẳng đứng hàng thế kỷ trên hồ Crater: Khoa học bó tay, dân gian truyền thuyết
- Tượng đá mặt QR và bí ẩn nền văn minh Maya: Sự thật phía sau điều kỳ lạ
- Mùa bão lũ về – những mất mát chưa kịp nguôi
Cuộc cách mạng âm thầm trong y học
Trong quá khứ, y học hiện đại đạt được nhiều thành tựu nhờ tiêu diệt vi trùng – nguyên nhân hàng đầu gây bệnh truyền nhiễm. Từ thế kỷ 19, khi phát hiện ra vi khuẩn là thủ phạm của các đại dịch, thế giới y học bước vào một kỷ nguyên “chống vi khuẩn” kéo dài suốt nhiều thập kỷ.
Tuy nhiên, từ giữa thế kỷ 20, việc cải thiện vệ sinh cộng đồng, cùng với kháng sinh và vaccine, đã góp phần giảm tỷ lệ tử vong đáng kể. Dù vậy, việc lạm dụng kháng sinh đã dẫn đến hai hệ lụy lớn: sự trỗi dậy của siêu vi khuẩn kháng thuốc và sự gia tăng các bệnh mãn tính.
Vi khuẩn không chỉ là “kẻ thù”
Thực tế, không phải vi khuẩn nào cũng gây hại. So sánh tất cả vi khuẩn với mầm bệnh chẳng khác gì nói mọi người đều là tội phạm chỉ vì có một số người làm điều xấu. Hệ vi sinh vật trong cơ thể con người – bao gồm vi khuẩn, virus và nấm – đóng vai trò quan trọng trong việc duy trì sức khỏe.
Tiến sĩ Neil Stollman, chuyên gia tiêu hóa tại Trung tâm Y tế Alta Bates Summit (California), khẳng định: “Có hàng nghìn tỷ sinh vật sống trong và trên cơ thể chúng ta. Nếu chúng ta mất đi một số chủng vi khuẩn có lợi, cơ thể sẽ dễ tổn thương hơn.”
Mỗi người là một “vũ trụ vi sinh”
Hệ vi sinh vật không chỉ tập trung ở ruột mà còn hiện diện khắp cơ thể: da, khoang miệng, phổi, hệ tiết niệu… Trong đó, đường tiêu hóa chiếm đến 37% các bệnh liên quan. Một cơ sở dữ liệu đã ghi nhận hơn 5.600 mối liên hệ giữa gần 1.800 loài vi khuẩn và hơn 500 loại bệnh.
Dù vậy, hơn 95% các vi khuẩn hiện vẫn là điều bí ẩn. Theo tiến sĩ Sabine Hazan – nhà nghiên cứu hệ vi sinh đường ruột – chúng ta chưa biết hết tên, chức năng và vai trò thực sự của hầu hết vi khuẩn trong cơ thể.
Ruột – “trung tâm điều phối” của sức khỏe
Các nghiên cứu hiện đại chỉ ra rằng vi sinh vật đường ruột đóng vai trò trung tâm trong hệ miễn dịch. Một số loại vi khuẩn còn điều khiển phản ứng hormone, trao đổi chất và cả cảm giác thèm ăn.
Hệ vi sinh vật còn liên quan đến sức khỏe tinh thần. Sự đa dạng vi khuẩn trong ruột ảnh hưởng đến mức độ viêm, độ thấm thành ruột – những yếu tố có thể tác động đến tâm trạng, lo âu hay trầm cảm.
Lịch sử “tẩy trùng” và hệ lụy hiện tại
Từ thế kỷ 19, với những phát hiện như của bác sĩ Ignaz Semmelweis về tầm quan trọng của rửa tay, giới y học đã xây dựng một nền y học dựa trên tiêu diệt vi khuẩn. Điều này thúc đẩy các ngành công nghiệp chế biến, dược phẩm và hóa chất xử lý thực phẩm phát triển mạnh mẽ.
Tuy nhiên, cái giá phải trả là chúng ta đã vô tình tiêu diệt cả những vi sinh vật có lợi. Điều này góp phần làm bùng phát các bệnh lý hiện đại như dị ứng, hen suyễn, viêm ruột, rối loạn miễn dịch…
Hồi sinh sức khỏe nhờ vi sinh vật
Tiến sĩ David Perlmutter – nhà thần kinh học kiêm tác giả cuốn Brain Maker – nhận định: “Ngành y học đang mở ra cơ hội khôi phục sức khỏe từ gốc rễ nhờ vào sức mạnh của hệ vi sinh vật.”
Nhiều bệnh lý mới nổi như rối loạn phổ tự kỷ hay các bệnh miễn dịch đang cho thấy mối liên hệ mật thiết với sức khỏe hệ vi sinh đường ruột. Từ chế độ ăn uống đến thói quen dùng thuốc kháng sinh, tất cả đều ảnh hưởng sâu sắc đến sự cân bằng vi sinh vật trong cơ thể.
Thị trường sản phẩm vi sinh: Cẩn trọng trước lời hứa
Cùng với làn sóng quan tâm đến hệ vi sinh vật, nhiều công ty đưa ra các sản phẩm “vi khuẩn thần kỳ” có thể cải thiện sức khỏe. Tuy nhiên, tiến sĩ Stollman cảnh báo: “Uống một viên thuốc chứa một chủng vi khuẩn không thể nào giải quyết toàn bộ hệ vi sinh đang mất cân bằng.”
Dù có nhiều kết quả đầy hứa hẹn, khoa học vẫn chưa thể hiểu hết cách các vi khuẩn tương tác với nhau và với cơ thể con người.
Lối rẽ của y học hiện đại
Tính từ năm 2017 đến nay, hơn 80% các nghiên cứu về hệ vi sinh đã được thực hiện – một con số ấn tượng thể hiện sự bùng nổ quan tâm trong giới khoa học.
Tiến sĩ Stollman chia sẻ: “Cơn sốt về hệ vi sinh không chỉ xoay quanh việc cải thiện sức khỏe mà còn hướng tới việc chẩn đoán và điều trị bệnh chính xác hơn.”
Tuy nhiên, thử thách phía trước vẫn rất lớn. Muốn chuyển đổi y học sang mô hình thân thiện với vi sinh vật, chúng ta cần thay đổi thói quen sử dụng thuốc, nhìn nhận lại các quy trình y tế và đầu tư vào nghiên cứu sâu hơn về thế giới sinh vật nhỏ bé nhưng đầy quyền năng này.
Theo: Mucnews
