Trong khi thế giới vẫn mải tranh cãi về lộ trình và ngân sách chinh phục không gian, kế hoạch đưa người đến sao Hỏa bằng công nghệ hiện có, đơn giản nhưng đầy hiệu quả. Bài viết này khám phá chi tiết chiến lược đó, lý do vì sao nó được xem là bước ngoặt lịch sử, và những tranh luận xoay quanh việc liệu loài người có nên “đi thẳng” đến sao Hỏa. Mars Direct không chỉ là kế hoạch – mà là một lời tuyên bố về tương lai nhân loại
Nếu bài trước đặt ra câu hỏi “Vì sao con người muốn rời Trái Đất?”, thì bài này trả lời cho câu hỏi quan trọng không kém: “Đi bằng cách nào?”
Trong khi các tổ chức không gian lớn trên thế giới đang mải mê thiết kế trạm trung chuyển, trạm vũ trụ tầm Mặt Trăng, hay những con tàu siêu tải với ngân sách hàng trăm tỷ đô la, một kỹ sư mang tên Robert Zubrin đã đưa ra giải pháp táo bạo:
“Hãy đi thẳng đến sao Hỏa – đơn giản, rẻ, hiệu quả – và thực hiện bằng công nghệ hiện tại.”
Đó là tiền đề cho kế hoạch Mars Direct, được ông công bố vào năm 1990 và trình bày đầy đủ trong cuốn sách nổi tiếng The Case for Mars (Zubrin, 1996; tái bản 2011).
Kế hoạch của Mars Direct – Đi thẳng, không quá cảnh
Trong khi các đề xuất truyền thống đòi hỏi phải xây dựng trạm trung chuyển quanh quỹ đạo Trái Đất hoặc Mặt Trăng, Mars Direct chọn cách tiếp cận ngược lại:
- Không cần xây trạm vũ trụ trước.
- Không cần đưa mọi thứ đi cùng trong một chuyến.
- Không cần chờ đợi công nghệ tương lai.
Cốt lõi của kế hoạch là sử dụng các tên lửa hiện có để đưa lên sao Hỏa hai tàu:
- Một tàu robot không người lái đi trước, mang theo thiết bị sản xuất nhiên liệu.
- Một tàu có người lái đi sau, đến nơi khi nhiên liệu đã được chế tạo sẵn từ khí quyển sao Hỏa.
Quá trình này được gọi là “sử dụng tài nguyên tại chỗ” (In Situ Resource Utilization – ISRU), tức là không cần mang nhiên liệu cho chuyến quay về – mà chế tạo nó ngay trên hành tinh đỏ.
Khí CO₂ có sẵn trong khí quyển sao Hỏa sẽ được chuyển hóa thành methane và oxy (Zubrin, The Case for Mars, 2011). Công nghệ này không còn viễn tưởng – nó đã được thử nghiệm tại NASA (NASA.gov, 2022).
Tại sao kế hoạch của Mars Direct là đột phá?
Zubrin cho rằng chúng ta đã mắc kẹt trong “hội chứng Apollo” – nghĩ rằng mọi thứ phải hoành tráng, phức tạp, và tốn kém. Mars Direct, ngược lại, là giải pháp mang tính cách mạng vì… nó quá đơn giản.
Theo phân tích của Zubrin và David Baker trong nghiên cứu gốc (Zubrin & Baker, 1990), chi phí cho mỗi sứ mệnh Mars Direct vào thời điểm đó chỉ khoảng 20–30 tỷ USD – bằng 1/10 ngân sách trạm vũ trụ quốc tế ISS.
Quan trọng hơn, kế hoạch này có thể thực hiện bằng công nghệ đã có từ thập niên 90.
Tại sao không phải Mặt Trăng?
Một trong những điểm tranh cãi lớn mà Zubrin nhấn mạnh là: Không nên dùng Mặt Trăng làm trạm trung chuyển.
Ông cho rằng:
- “Sao Hỏa có khí quyển, có nước dưới bề mặt, có ngày – đêm giống Trái Đất, và có tiềm năng sinh học. Mặt Trăng thì không có gì trong số đó.” (The Case for Mars, chương 5).
Dù NASA và nhiều quốc gia vẫn xem Mặt Trăng là bàn đạp kỹ thuật, Zubrin phản đối mạnh mẽ vì khác biệt địa chất và môi trường quá lớn.
Các khu vực như Nam Cực hoặc sa mạc Sahara thậm chí mô phỏng môi trường sao Hỏa tốt hơn mà chi phí thấp hơn nhiều (Encyclopedia Britannica, “Space Colonization”).
Mars Direct và tầm nhìn mở rộng
Zubrin không chỉ dừng ở việc đưa người đến sao Hỏa rồi quay về. Trong các chương sau của cuốn sách, ông trình bày chi tiết về việc xây dựng các khu định cư, cải tạo khí hậu sao Hỏa (terraforming), và phát triển nền kinh tế dựa trên khai thác khoáng sản và deuterium – một dạng nhiên liệu tiềm năng cho phản ứng nhiệt hạch (Zubrin, 2011).
Những điều tưởng như xa vời này đang dần trở thành hiện thực. NASA đã thử nghiệm thiết bị ISRU (ví dụ: mô-đun MOXIE trên tàu Perseverance), còn SpaceX – dù theo hướng riêng – cũng đang triển khai mục tiêu đưa người đến sao Hỏa trong vài năm tới.
Mars Direct không phải là con đường duy nhất. Một số hướng tiếp cận khác cũng đáng lưu ý:
Những hướng đi này có thể khác nhau, nhưng đều khẳng định một điều: kỷ nguyên “Trái Đất là tất cả” đã kết thúc.
Bản đồ đã có – vấn đề còn lại là bước chân
Mars Direct không phải là kế hoạch hoàn hảo. Nhưng nó là minh chứng cho việc con người đã có lựa chọn nghiêm túc và khả thi để rời Trái Đất.
Quan trọng hơn, nó chứng minh rằng việc di cư liên hành tinh không còn là câu chuyện của tương lai xa, mà có thể bắt đầu ngay từ hôm nay.
Tuy nhiên, sống được là một chuyện – sống thế nào và sống để làm gì lại là chuyện khác. Trong kỳ tiếp theo, chúng ta sẽ cùng nhau bước vào cuộc sống trên sao Hỏa: xây nhà, trồng cây, thiết lập xã hội – và quan trọng nhất: xây dựng lại chính con người trong một thế giới khác.
Đón đọc kỳ 3: Giấc mơ hay thử thách sống còn? Cuộc sống mới trên hành tinh đỏ
Nguồn: Tổng hợp
