Chị Lệ bàng hoàng khi phát hiện con trai lớp 8 lưu mình và chồng bằng biệt danh xúc phạm, kèm loạt tin nhắn chửi thề về cha mẹ và giáo viên.
- Khi chồng đi họp lớp gặp lại mối tình đầu: giữ lửa gia đình hay để lòng lo lắng lên ngôi?
- Chúng ta đang sống quá nhanh hay đang bị cuốn đi?
- Khoe con trên mạng xã hội: khi tình yêu trở thành hành vi vô thức
Không phải trường hợp cá biệt
Theo chuyên gia tâm lý học Kim Thành (Hà Nội), việc trẻ vị thành niên đặt biệt danh phản cảm cho cha mẹ không hiếm gặp, đặc biệt ở lứa tuổi dậy thì. Đây là giai đoạn trẻ có những biến động lớn về cảm xúc và bản sắc cá nhân, dễ bộc lộ hành vi phản kháng ngầm nhằm thử nghiệm giới hạn hoặc thể hiện nhu cầu được lắng nghe.
Ông Phan Văn Lê Sơn – nghiên cứu sinh ngành Tâm lý tại Đại học IPU Berlin, Đức – gọi đây là hiện tượng “phản kháng ngầm” (covert resistance) hoặc “tách biệt nhận dạng” (identity distancing).
“Thông qua việc đặt biệt danh gây sốc, nhiều thanh thiếu niên đang cố giành lại quyền kiểm soát trong một thế giới mà các em cảm thấy tiếng nói của mình không được lắng nghe”, ông Sơn nhận định.
Hành vi này thường thấy ở những trẻ sống nội tâm, ít chia sẻ, và đang trong giai đoạn phân ly tâm lý với cha mẹ – một bước cần thiết để hình thành cái tôi cá nhân. Tác động từ môi trường như nhóm bạn bè, ảnh hưởng ngôn ngữ mạng xã hội khiến nhiều em xem việc dùng từ ngữ thô tục là “bình thường”, thậm chí là cách để hòa nhập.
Tín hiệu từ mối quan hệ gắn bó chưa an toàn
Tiến sĩ Trần Kiều Như – chuyên gia nghiên cứu Trẻ em và Gia đình tại Đại học Leiden (Hà Lan) – cho biết, theo thuyết gắn bó (attachment theory), những hành vi như vậy có thể là dấu hiệu của một mối quan hệ cha mẹ – con cái thiếu an toàn.
“Trẻ có gắn bó an toàn thường đủ khả năng đối thoại với cha mẹ ngay cả khi có mâu thuẫn. Còn nếu kiểu gắn bó là né tránh hoặc hỗn loạn, trẻ sẽ chọn cách biểu đạt gián tiếp, như đặt biệt danh xúc phạm, để phát tín hiệu về nhu cầu chưa được đáp ứng”, tiến sĩ Như giải thích.
Bà dẫn ví dụ từ một ca tham vấn: người mẹ luôn dịu dàng, không đánh mắng con, nhưng lại thường dùng nước mắt và cảm xúc tiêu cực để tác động khiến con làm theo ý mình. Cậu bé cảm thấy bị thao túng, không được làm chính mình nên phản kháng bằng thái độ lạnh lùng và biệt danh xúc phạm.
Hiểu con để kết nối lại
Thay vì quy kết con là “hư hỏng” hay “vô ơn”, các chuyên gia khuyến nghị cha mẹ cần nhìn sâu hơn vào động cơ và cảm xúc đằng sau hành vi. Những biệt danh phản cảm, những dòng tin nhắn giận dữ thường chỉ là biểu hiện nhất thời trong một khoảnh khắc tâm lý tiêu cực – không phản ánh đầy đủ bản chất con người của đứa trẻ.
“Cha mẹ cần học cách nhìn nhận những dấu hiệu này như một lời nhắn, một cách trẻ đang cầu cứu hay muốn được thấu hiểu”, chuyên gia Sơn chia sẻ.
Điều quan trọng là thay vì phán xét hay trừng phạt, hãy lắng nghe con, tìm hiểu điều gì đang khiến con tổn thương và học cách tạo lại sự kết nối an toàn trong mối quan hệ.
Từ một cú sốc, mở ra cơ hội chữa lành
Tối hôm đó, sau khi phát hiện sự việc, chồng chị Lệ đã ngồi lại nói chuyện thẳng thắn với con. Cậu bé hối lỗi, giải thích rằng hành động đó xuất phát từ cảm giác tổn thương khi vừa bị mẹ mắng, cộng thêm ảnh hưởng từ bạn bè.
“Con nói khi lưu biệt danh đó, con đang giận dỗi và muốn trút cảm xúc, chứ không có ý ghét bỏ bố mẹ”, chị Lệ kể.
Cậu bé viết thư xin lỗi, trong đó thừa nhận bản thân bị cuốn vào ngôn ngữ nhóm bạn và chưa đủ chín chắn để kiểm soát hành vi. Đáp lại, chị Lệ viết thư gửi con, khẳng định mong muốn trở thành “người mẹ tin cậy” để con mở cánh cửa lòng mình.
Đằng sau hành vi là nhu cầu được thấu hiểu
Chuyên gia Kim Thành tổng kết: “Hành vi nổi loạn chỉ là phần nổi của tảng băng. Cha mẹ cần học cách nhận diện nhu cầu chưa được đáp ứng của con – đó có thể là nhu cầu tự chủ, được công nhận, hay đơn giản là cảm giác được yêu thương đúng cách”.
Từ cú sốc ban đầu, chị Lệ đang dần học cách bước vào thế giới nội tâm của con. “Tôi không còn muốn kiểm soát nữa, mà muốn đồng hành để con được là chính mình – với cả những vui buồn, tổn thương và cả những phiên bản chưa hoàn hảo”, chị nói.
Theo: Tin360
